Kerem Tezic in anlata anlata bitiremedigi Endulus e bir seyahatim oldu. Ne gordum ne yedim ne ictim den ziyade Endulus e, yurtdisi turlarindan bagimsiz, mutevazi bir butce ile nasil seyahet edebileceginizi de iceren bir yazi paylasayim.
Endulus bolgesi icin 8. yuzyildan gunumuze dogru kisa bir tarih ozeti gecmekte fayda var.
8. yuzyilin hemen basinda Sam merkezli Emevi Hanedanligi Kuzey Afrika daki Berberi kavminin topraklarini feth ediyor. Arap yarimadasi merkezli cereyan eden Islam dininin yayilisi Berberileri de etkisi altina aliyor. Berberi kavminden Tarik Bin Ziyad Cebelitarik a cikip Vizgot Kralini 711 de maglup ediyor. Toledo ya kadar ilerliyor. 712 de Tarik Bin Ziyad in bagli oldugu Vali Musa Endulus e cikiyor. Araplar ve Berberiler bu tarihten sonra Endulus un hayat damari Guadalquivir nehri boyuna yerlesiyorlar. 740 - 750 yillari arasinda Arabistan da Emevi ve Abbasi ler arasinda ic catisma cikiyor. Abbasi Hanedanligi Emevileri olduruyor. Emevi Hanedanindan hayatta kalan tek kisi Abdurrahman Guney Ispanya ya, Kordoba ya kaciyor. Kendini Kordoba Emir i ilan edip, bir sene sonra “Al Andalus” Kralliginin tohumlarini atiyor. Baslangicta Kordoba Emirligi Bagdat merkezli Abbasilere bagli fakat ic islerinde bagimsiz. 784 de bugun Kordoba da bulunan ve ziyaret edilen muhtesem
“La Mezquita” nin insaatina baslaniyor. Abdurrahman nin olumunu takiben, 3. Abdurahman doneminde, 929 da, Kordoba artik Bagdat tan bagimsiz bir Krallik. 929 daki Kordoba Kralligi Bati Avrupa daki en guclu, en rafine, ve en zengin kulturel yapiyi olusturuyor. Bu tarihten sonra ic cekismeler var, 1031 de Emevi egemenligi bitiyor, farkli irili ufakli devletcikler meydana geliyor. Berberiler Guadalquivir nehri ve Granada yi, Araplar ise Kordoba ve Seville e hakimler. 1042 de Arab hakimiyeti sirasinda bugun Seville de gezilen
Alcazar in insaati basliyor. 1163 te Seville, Al Andalus un baskenti oluyor. 1184 te ise bugun
Giralda adinda tepesinden Seville sehrini kusbakisi seyredebildiginiz cami minaresi insa ediliyor. 1232 de ikibucuk yuzyil hakimiyet surecek Nasri Hanedanligi donemi basliyor; ilk etapta Granada, Malaga ve Almeria daki bolgeleri kontrol ediyorlar. 1237 de bugun
Al Hambra sarayinin en eski bolumu olan
Alcabaza insaatina baslaniyor. 12 ve 15 yuzyillar arasinda Muslumanlar kendi aralarinda toprak icin savasiyorlar, Hiristiyan gelismesine goz yumuyorlar. Oncelikle Dogu Endelus elden cikiyor, Kordoba 1236 da, Seville 1248 de. Cadiz ve Jerez de ayaklanan Muslumanlar suruluyor. 1240 ve 1270 yillari arasinda tahmini 300,000 Musluman
sadece Granada ya yerlesmek uzere evlerinden suruluyor; bir nevi
Granada da konsolide ediliyorlar. Nasri Hanedanligi eriyor, 1482 ile 1492 yillari arasinda Katolik Kralliginin Granada ya baskisi soz konusu. Ronda 1485 te, Malaga 1487 de, Baza, Almeria ve Guadix 1489 da dusuyor. 2 Ocak 1492 de Granada sehrinin anahtari Katolik Kralligina birakiliyor. 1492 senesinde Hiristiyanligi kabul etmeyen 150,000 bin kadar Sefarad Yahudi suruluyor, canlarini diger Akdeniz ulkelerine atarak kurtariyorlar. Bunu takip eden yillarda ozellikle 1499 ve 1568 de Muslumanlar Granada da baskilara karsi ayaklaniyor, feci bir sekilde bastiriliyorlar. Bu donem icinde Hiristiyanligi kabul eden Araplara
“Moriscos” adini veriyorlar. 1609 da ise, Moriscoslar dahil, butun Muslumanlar ve Musluman izlerinin Endelus ten sokulup atilmasi soz konusu.
1492 ayrica Colombus un Amerikaya yelken actigi ve Bahama adalarinda son bulan gezisini tamamladigi yil. Amerika kitasinin kesfi Seville kenti icin hayati onem tasiyor. Amerika ile yapilan ticaretin bir nevi gumruklendigi ve ticaretin, paranin dondugu tek nokta Seville kenti. 1700 baslarinda Seville bu hegemonya ve monopolu Cadiz e birakmaga basliyor. 1717 de Cadiz Amerika ile ticaret monopolunu eline gecirip, 1788 e kadar surduruyor. 18. ve 19 . asirlarda ise Ispanya nin Ingiliz ve Fransiz Imparatorluklari ile hem Avrupa hem Birlesik Devletlerde yaptigi harpler soz konusu. Ispanyollar ozellikle Birlesik Devletlerde Ingilizlere karsi cok buyuk toprak ve prestij kaybediyorlar.
Endelus tarihini ozetledikten sonra, gelelim gorduklerime. Istanbul dan Barselona aktarmali Malaga ya uctum. Ispanya da ic hatlarda hem guvenli hem ucuza ucus yapabileceginiz “low cost” havayollari var. Clickair, Iberia nin, yan kurulusu. Lufthansa nin Condor u, THY nin Anadolu Jet i, United nin TED misali. Ucaklari yeni ve hepsi Airbus. Buna ilave Vueling Barselona merkezli, AirEuropa Madrid merkezli ucuyor. Bu havayollarida duzgun. Spanair in ucaklari eski MD 80 ler ben pek tavsiye etmem.
www.vueling.com
www.clickair.com
www.aireuropa.com
Marbella da Puerto Banus denilen kasaba da bir hafta ev kiraladim. Bu hem hotelden daha ucuz hem daha konforlu.
www.nordicarentals.com sitesine girerseniz her butceye gore ev, hatta arzu edene malikane var. Calisanlar son derece samimi ve isteklerinize cevap veriyorlar. Bana ilk basta dort secenek vermislerdi, daha sonra istedigim kriterleri goz onune alip en ucuz evi onerdiler. 2 yatak odali, 2 banyolu, tam doseli 120 m2 yazlik ev guvenli bir site icinde. Her evin kapali garaji ve Akdeniz e bakan 40m2 sun deck i mevcut. Site sakinleri icin tahsis edilmis buyuk bir yuzme havuzu ve genis bir bahce de var. Dort yetiskin/bir hafta icin bu eve odedigim fiyat ile, Bodrum da uc yildizli bir motelde dort kisi iki odada dort gun kalamaz.
Marbella ya tatil icin gidecekseniz mutlaka araba kiralamaniz lazim. Ben Sixt ten dizel Renault Scenic kiraladim, Malaga dan aldim Seville de biraktim. Bir hafta boyunca sigorta dahil 230 Euro odedim. Guney Ispanya da araba kiralamak son derece makul ve bir nevi zorunlu.
Marbella yi merkez alip, bir gun Gibraltar, Algeciraz, Tarifa ve Cadiz e giden sahil seridini gordum. Marbella ile Gibraltar arasi araba ile 45 dk, acik havada Gibraltar dagi cok acik secik gorluyor. Sansimiza hava muhtesimdi. Tarifa ve ozellikle Cadiz i cok begendim. Tarifa Avrupa nin en guney noktasi. Cebelitarik i gecip okyanusa acilan gemileri selamladiginiz son nokta. Bu kucuk kasabanin deniz fenerine giden incecik bir yolu var. Yol Akdeniz ile Atlas Okyanusunu bicak gibi ayiriyor. Doguya baktiginizda masmavi, durgun, alimli Akdeniz ve hemen onumuzdeki koyda demirlemis bir tek direk Sunsail teknesi. Alman cift kopeklerini berrak suda yuzduruyor. Batiya baktiginizda ucsuz bucaksiz okyanus, gogusunuze carpan ruzgar, mis gibi yosun ve deniz kokusu, Atlantik sahilinde Surf Kite yapan bir dizi deniz sevdalisi. Etrafta bir suru insan var ama cit yok, ne bagiran ne cagiran sadece ruzgar ve dalga sesi. Ayaklarim burayi zor terk etti. Tarifa dan cikip kuzey e Cadiz e dogru yola koyuldugunzda Atlantik kiyisinda ilk once bir dizi Surf okullari ve camping alanlarina rastliyorsunuz. Hemen devaminda bir 10 km boyunca onlarca yirmilerce degil yuzlerce, obek obek, ruzgar energisi ureten pervanler saginiza ve solunuza serpistirilmis. Cadiz bu noktadan itibaren araba ile yaklasik 1 saat uzaklikta.
Cadiz sehri yaklasik 3000 senedir medeniyet ve yasam gormus, bir goruse gore Avrupa nin en eski yerlesik sehri. Muhtesem parklari var. Omrumde gordugum en buyuk mimoza agaclari bu parklarin girisinde. Parklarin hemen bitiminde plaj basliyor. Yaklasik 30 - 40 mt eninde tertemiz kum plaj. Gunesin Atlantik uzerinde batimini burada seyrettim. Ist da Burgaz da Kalpazankaya yi aratmadi.
Bir diger gun Granada ya gittim. Malaga yi gecip Kuzey e yoneldiginizde Kordoba, Granada ve Seville yol ayrimina geliyorsunuz. Bu noktadan itibaren doguya, Granada ya, giden yol 75km - 80 km. Saginiz solunuz zeytin agaclari ile dolu, gozunuz alabildigince. Ispanya dan ABD ye zeytin yagi ihracati yaptigimiz icin Ispanya da calistigimiz kisiler bu yolu bana bir hayli onermislerdi. Boyle bir goruntu ne bekliyordum ne de hayal edebilmistim. Balikesir den Akhisar ovasina girerken muhtesem bir manzar vardir, sagli soglu bakimli zeytin agaclari. O manzarayi gozunuz onune getirin ve daha bakimli zeytin agaclarini 75 km uzunlugundaki vadiye olabildigince yayin, serpistirin. Icinde araba ile yolculuk yapiyorsunuz. Granada ya giden yol iste boyle. Sehre girdiginizde Al Hambra ya giden isaretleri takip edin, kolaylikla yolunuzu buluyorsunuz. Al Hambra icin soylenebilecek kelime bulamiyorum. Sadece giris biletinizi mutlaka onceden internet uzerinden alin. Sehirde ayrica
Kathedral ve
Carrera Del Darro gorulecek yerler.
Bir diger gun Kordoba ya gittim. 784 de insaati baslayan ve 987 ye kadar bolum bolum tamamlanan La Mezquita muhtesem bir yapit. Sehrin 8 km disinda ayrica
Medina Azahara ya yolculuk yapmak gerekli.
Bir diger gun
Ronda ya gittim. Sahilden Ronda ya giden yol Belek ten Isparta ya giden yol guzergahini ve ozellikle Toroslara tirmanisi andiriyor. Daglar daha sarp, yol ise cok daha virajli. Deniz seviyesinden daglara dogru tirmanista arabalara bircok bisikletci eslik ediyor. Bisiklet yarislarinda, tirmanma etapi icin tahmin ediyorum en iyi antreman yapilabilecek parkurlardan biri burasi. 45 dk icinde araba ile 1065 mt ye cikiliyor. Ronda ya giris Puento Nuevo adli kopru uzerinden saglaniyor. Iki buyuk yamaci birlestiren, Mostar Koprusu havasinda, 18 asirda yapilmis bir yapit. Sehir kucuk ve sevimli bir kasaba gorunumunde, hafta sonlari yerli ve yabanci turistlerin ziyaret ettigi bir belde. Burada da Arap mimari tarzini ve orneklerini goruyorsunuz. Ronda ya cikis yolunu bisikletciler ile paylasmistik. Donus yolu ise yuksek hacimli motorsikletlerin Ronda sehrinden Akdeniz kiyisina free fall yaptiklari bir guzergah haline donusmus. Ronda dan donuste beni sollayan bir motorsikletin pesine takildim, 15 bilemediniz 20 saniye icinde bir saga bir sola yatisini gorebildim, ikinci viraj sonrasi eleman gozden kayboldu. Bu icerikte yaklasik yedi kere sollandim.
Yazinin ikinci bolumunde Seville ve Barselona sehirleri ile ilgili bilgi, Endulus ile ilgili genel bir degerlendirme ve Ispanyollar ile ilgili bir iki satir paylasmak istiyorum.