Re: Yolculuk / Ani /Konu dışı
Posted: Fri Sep 25, 2009 8:01 pm
Amerikada Kopek baliginin ilk defa insanlari saldirdigi olayi Avrupada Birinci Dunya savasi devam ederken ortaya cikmis. Ondan once kopek baliginin saldirmasi ile olen hickimsenin kayidi kuyudu yok. Bunu bir belgeselde gordum. Cok ilginc. Bilin bakalim Amerikada ilk kopek baligi saldirmasi yuzunden olme olayinin ortaya cikmasi hangi eyaletde ortaya cikiyor? Florida mi? California mi? Hawaii (o zaman eyalet degildi. Ama Amerikanin bolgesi idi. )
Neyse uzatmayayim. Olay 1917'de New Jersey'de bas gosteriyor. O gune kadar butun bilim adamlarinin kopek baliklarinin bir kaza olmadan insana saldiracagini kabul etmiyorlar. Oyle deniz kazalarinda filan kanayan vucutlara ya da olenlere belki gelirler ama canli insana asla deniliyor.
1917 senesinde cok sicak bir yaz yasaniyor. New Jersey sahilleri o zaman New York sehri ile Philedelphia sakinleri icin yazi gecirmek icin ideal bir yer. Zenginlerin yazliklari oldugu gibi bir suru de otel resortlar var. O sene Temmuz 4 (Amerikanin bagimsizlik gunu) Philly'den bir gazeteci ile kiz kardesi New Jersey plajinda ki otele tatili gecirmeye geliyorlar. Bana bir saatlik mesafede bu yer (Belmar denilen yer) . Otele yerlestikten sonra adam bunalmis kendini Atlas okyanusunun serin sularina atiyor. Cok da iyi yuzermis. Kiz kardesi de sahilde kumlara sezlong atmis seyrediyor. Belgeselde olayi canlandirmislar. Erkekler kadin mayosu gibi bir mayo giyiyor o zamanlar. Ataturkde Floryada giyermis ya. Kadinlarin mayasu elbise gibi. Adam epey bir aciliyor. Otelin plajininda otein plaj korumasi gorev basinda. Birden adam dalgasiz denizde kayboluyor. Sonra cigliklar atiyor. Bunun uzerine otelin plaj korumalari denize atlayip adami cikarmaya gidiyor. Sahile getirdiklerinde adamin bacaklari nerdeyse kopmus vaziyette. Hastahaneye kaldiralim filan derken kan kaybindan oluyor. Haber pek onemsenmiyor. Yinede olayi kopek baligina baglamiyorlar. Bir iki gun sonra New York Times'da New jersey;deki plajdaki adamin olumu ilk sayfada cikiyor. Haberi yazan olayi kopek baligina bagliyor ama belki Alman sabatorler denizi mayinladi filan da deniliyor. Metropolitan Tarih Muzesindeki bilim adamlari guya Okyanus bilimleri alimleri olarak olayi red ediyorlar. Baska bir sey kopek baligi degildir bu diyorlar mayin olayi akillarina daha yatiyor. Aradan bir hafta geciyor. Bu sefer o plajin biraz daha kuzeyindeki baska bir otelde calisan Bell-Hop denilen getir gotu isini yapan bir delikanli isi bittikten sonra o da denize giriyor. Aciliyor ve ayni olay onun da basina geliyor. Bunun uzerine New Jersey'de panik basliyor plajlarda. Yine olay New York Times'da cikiyor. Yine bilim adami gecinenler guluyorlar. Kopek baligi kudurmadikca boyle bir sey yapmaz diye inceleme yapmaya bile gelmiyorlar trenle iki saatlik mesafedeki yere. Ama bu arada balikcilar filan kopek baligi avina cikiyorlar. Bir iki buyuk kopek baligi yakaliyorlar. Sindirim sistemi yavas calistigi bilindigi icin karinlarini desip kol bacak ariyorlar ama bir sey bulunmuyor.
Bundan sonrasi daha da ilginc. Plajlarda millet korkudan pek acilmiyor. Yine New Yorktan bir aile yakinlarini ziyaret icin Matawan'a geliyorlar. Artik Agustos'a girilmek uzere. o zamanlar A/C filan yok. Millet sicaktan bunalmis. Bu ailenin iki oglu Matwan'a (benim eve yarim saat) kadar gelen Navesink nehrinin (calistigim yer de bir kiyisinda) kolu olan irmakta serinlemek icin can atiyorlar. Cocuklar yine filmde elbiseleri ile her zaman arkadaslari ile suya girdikleri bir deponun iskelesinin yolunu tutuyorlar. Kimse tatli suda kopek baligi olacagini sanmadigi icin rahatlar. Bu arada nehrin okyanusa acilan agzina yakin yerde kucuk bir dukkanda olta ve yem satan ve normalde balikcilik yapan biri motoru ile Matawan'daki evine ogle yemegi icin gidiyor. Bir anda suda o meshur kopek baliginin sirt yuzgecini butun hasmeti ile goruyor. Derhal moturunu Matawan'daki iskeleye baglayip carsidaki ahaliye kopek baligi nehre girmis diye bagiriyor. Adamla dalga geciyorlar yine ickiyi cok kacirdin diye. Adam laf anlatamadigini gorunce moturuna atlayip baligin gittigi icerlere dogru suruyor. O bunu yaparken bizim iki oglandan daha altta bir yerde yuzen bir grup cocuk var. Onlardan biri pat diye suyun altina cekiliyor. Digerleri suya daldi saniyorlar. Arkasindan suda bir anda yayilan kani gorunce panik basliyor. Bunlardan buyuk olan biri soyle bir daliyor ve kopek baliginin cocugu yemege basladigini goruyor. derhal sudan cikiyorlar. Yenmekta olan bu cocuk bir terzi cocugu. Seninkiler don gomlek carsiya kosup babasinin terzi dukkanina haber veriyor. Bunu duyan carsi ahalisi derhal cocuklarla olayin oldugu yere geliyorlar. Ama cocuk yok elbette. Ellerine gecirdikleri uzun sopalarla dibe dogru suyu karistirmaya calisiyorlar. Bu sirada kopek baligini arkadasini yerken goren buyuk oglan suya atliyor. O nerede olayin oldugunu daha iyi bildigi icin o noktada daliyor. O sirada suyun dibinde kucuk oglani yariya kadar yemis olan kopek baligi bunu gorunce tazesi geldi diye ona yoneliyor. Seninki suyun ustune cikar cikmaz buyuk bir aci ile kivraniyor. Ahalide olayi butun vahseti ile seyrediyor. Kopek baligi bu cocugu da suyun dibine cekiyor. Bunun uzerine halk caresiz suya tas mas atiiyorlar ama nafile. Iclerinden bir kismi carsiya ya da eve gidip tufekleri ile geliyorlar. Ama iki oglanda yok oluyorlar. Bu sirada New York'lu kardesler biraz daha iclerde suda arkadaslari ile oynarken balikciyi goruyorlar. Adam avazi ciktigi kadar bunlara bagirip sudan cikmalarini istiyor. Bunlar olayi anlayip iskelenin merdivenine dogru yuzerken arkada kalan kucuk kardes bir anda bacaginda buyuk bir aci hissediyor. Agabeysi elinden tuttuyor. Bu sirada balikcida motoru ile yetisyor. Oglani motora aldiklarinda bacaginin dizden yukardan bir yerden gittigini goruyorlar. Allahtan Matawan civarinda bir hastahane var. Derhal oglan oraya kaldiriliyor. Kan verme ve degistirme olayini bilmedikleri icin daha o zamanlar ve antibiyotik filan da olmadigi icin (o zaman penisilinde yok) oglan uc dort gun sonra yaralarinin mikrop ve bakteri kapmasi yuzunden oluyor. Kopek baliginin agzi bakteri konusunda cok pis.
Gelelim New Yorkta kopek baligi experti oldugunu soyleyen iki uc bilim adamina. Mecburen artik kopek baliginin insana saldirdigini kabul ettikleri gibi bazilarinin boyle tatli suya da girdigini kesf ediyorlar. Elbette o sirada med-cezir hikayesinden nehir suyuna deniz suyu karistigi kabul ediliyor. Ama elbetteki deniz suyu kadar tuzlu olmadigi halde kopek baligi bu suda uc dort gun dolasiyor. Uc tane cocugu kaybeden Matawanlilar gunlerce suyu dinamitliyorlar. Kopek baligindan eser bulamiyorlar. Ama curumekte olan vucutlarinda biriken gazla kopek baliginin yari yariya yedigi iki cocugun cesedi iki uc gun sonra suda yuzerken bulunuyor. O zaman bilim adamalri bu uc haftada en az dort kisiyi yiyen azgin kopek baliginin kaplan cinsi oldugunu saniyorlar. New Jersey'de daha beyaz kopek baligi gorulmedi. O 1917 yazindan sonra New jersey'de boyle bir kopek baligi katliami asla olmamis. 25 senedir New Jersey'de yasarim. Onca kisi yazin suya girer. Kopek baligi saldirdi lafini duymadim. Ayni sey New York ve Connecticut icin gecerli. Olsa TV haberlerinde verirler. Daha kuzeylerde oluyorsada buradaki basin pek sansasyonel bir sekilde olmadi ise vermez. Arada sirada Long Island civarinda buyukce tiger ya da bull shark yakalandi diye resmi cikar. Gunahsiz kendi islerinde iken balikcilarin bok yemesi ile yakalanalar. Aglarina geliyorlar. Parcaliyorlar diye yakalayip kedi kopek mamasi yapiyorlar. Bir zamanlar kopek baligi eti satarlardi supermarketlerde. Simdi hic gormuyorum.
Bu olaydan sonra kopek baligina kurban gidenlerin cetelesini iyi tutuyorlar ABD'de. Her sene en cok Florida, Kaliforniya, ve Hawaii'de en az 10-15 kisi gidiyor. Bunlar genelde su kaydiragi yapmak isteyen enayiler.
Bu arada soyleyeyim Florida ve Karaiblerde kopek baligindan daha cok korkulan bir balik var. Barakuda. Florida Key takim adalarina 1998'de gittigimde Meksika korfezi tarafinda bir motor tutmustum. Amacim hem denize girmek hem de dolasmakti. Motoru kiraladigim yerdeki adama kopek baligini sordum. Adam soyle bir bana bakti. Kolumdaki altin kunyeyi gordu. Kopek baligini birak sen. Asil cekinecegin balik buralarda baraccuda'dir (boyle yaziliyor galiba) ve senin yerinde olsam o kunyeyi cikartirim. Suda parlayacak hicbir sey olmasin ustunde dedi eger yuzmeyi filan dusunuyorsan diyerek. Bu da bana yetti. Elbette kunyeyi cikardim. Ama yuzme fikrinden de vaz gectim. Aksilik bu ya motoru bir yerde kuma oturrtum. Mecburen suya girdik. Belime kadar derine getirip kumdan kurtarip cikardim. Seyim uc bucuk da atti. Baligin vucudunun yarisi jiletten keskin disle dolu bir agiz. Suru halinde olunca 5-6 metrelik kopek baligina bile saldiriyorlar. Hata biri anlatti. Florida da marlin denilen buyuk ton baligi avinda iken kafasina bakarsan en az Iki metre boyunda filan olmasi lazim bir kopek baligi yakaladim olta ie cekiyordum birden hafifledi. Sudan sadece kafasi cikti. Vucudunu herhalde barakuda goturdu dedi. Deniz suyunun prinhasi da bu balik.
Ulen Turkiyedikler. Cennette yasiyorsunuz haberiniz yok. Suda kicinizi isirsa isirsa Marmara da istavrit, Lufer ya da Plamaut. Ege de cupra. Akdeniz'de ne cikiyr bilmiyorum. Saka bir yana kumda vatoz'dan korkaradik ustune basariz diye. BUrada vatoz'un agababasi var ama zavallilar kimseye bir zarari yok.
Neyse uzatmayayim. Olay 1917'de New Jersey'de bas gosteriyor. O gune kadar butun bilim adamlarinin kopek baliklarinin bir kaza olmadan insana saldiracagini kabul etmiyorlar. Oyle deniz kazalarinda filan kanayan vucutlara ya da olenlere belki gelirler ama canli insana asla deniliyor.
1917 senesinde cok sicak bir yaz yasaniyor. New Jersey sahilleri o zaman New York sehri ile Philedelphia sakinleri icin yazi gecirmek icin ideal bir yer. Zenginlerin yazliklari oldugu gibi bir suru de otel resortlar var. O sene Temmuz 4 (Amerikanin bagimsizlik gunu) Philly'den bir gazeteci ile kiz kardesi New Jersey plajinda ki otele tatili gecirmeye geliyorlar. Bana bir saatlik mesafede bu yer (Belmar denilen yer) . Otele yerlestikten sonra adam bunalmis kendini Atlas okyanusunun serin sularina atiyor. Cok da iyi yuzermis. Kiz kardesi de sahilde kumlara sezlong atmis seyrediyor. Belgeselde olayi canlandirmislar. Erkekler kadin mayosu gibi bir mayo giyiyor o zamanlar. Ataturkde Floryada giyermis ya. Kadinlarin mayasu elbise gibi. Adam epey bir aciliyor. Otelin plajininda otein plaj korumasi gorev basinda. Birden adam dalgasiz denizde kayboluyor. Sonra cigliklar atiyor. Bunun uzerine otelin plaj korumalari denize atlayip adami cikarmaya gidiyor. Sahile getirdiklerinde adamin bacaklari nerdeyse kopmus vaziyette. Hastahaneye kaldiralim filan derken kan kaybindan oluyor. Haber pek onemsenmiyor. Yinede olayi kopek baligina baglamiyorlar. Bir iki gun sonra New York Times'da New jersey;deki plajdaki adamin olumu ilk sayfada cikiyor. Haberi yazan olayi kopek baligina bagliyor ama belki Alman sabatorler denizi mayinladi filan da deniliyor. Metropolitan Tarih Muzesindeki bilim adamlari guya Okyanus bilimleri alimleri olarak olayi red ediyorlar. Baska bir sey kopek baligi degildir bu diyorlar mayin olayi akillarina daha yatiyor. Aradan bir hafta geciyor. Bu sefer o plajin biraz daha kuzeyindeki baska bir otelde calisan Bell-Hop denilen getir gotu isini yapan bir delikanli isi bittikten sonra o da denize giriyor. Aciliyor ve ayni olay onun da basina geliyor. Bunun uzerine New Jersey'de panik basliyor plajlarda. Yine olay New York Times'da cikiyor. Yine bilim adami gecinenler guluyorlar. Kopek baligi kudurmadikca boyle bir sey yapmaz diye inceleme yapmaya bile gelmiyorlar trenle iki saatlik mesafedeki yere. Ama bu arada balikcilar filan kopek baligi avina cikiyorlar. Bir iki buyuk kopek baligi yakaliyorlar. Sindirim sistemi yavas calistigi bilindigi icin karinlarini desip kol bacak ariyorlar ama bir sey bulunmuyor.
Bundan sonrasi daha da ilginc. Plajlarda millet korkudan pek acilmiyor. Yine New Yorktan bir aile yakinlarini ziyaret icin Matawan'a geliyorlar. Artik Agustos'a girilmek uzere. o zamanlar A/C filan yok. Millet sicaktan bunalmis. Bu ailenin iki oglu Matwan'a (benim eve yarim saat) kadar gelen Navesink nehrinin (calistigim yer de bir kiyisinda) kolu olan irmakta serinlemek icin can atiyorlar. Cocuklar yine filmde elbiseleri ile her zaman arkadaslari ile suya girdikleri bir deponun iskelesinin yolunu tutuyorlar. Kimse tatli suda kopek baligi olacagini sanmadigi icin rahatlar. Bu arada nehrin okyanusa acilan agzina yakin yerde kucuk bir dukkanda olta ve yem satan ve normalde balikcilik yapan biri motoru ile Matawan'daki evine ogle yemegi icin gidiyor. Bir anda suda o meshur kopek baliginin sirt yuzgecini butun hasmeti ile goruyor. Derhal moturunu Matawan'daki iskeleye baglayip carsidaki ahaliye kopek baligi nehre girmis diye bagiriyor. Adamla dalga geciyorlar yine ickiyi cok kacirdin diye. Adam laf anlatamadigini gorunce moturuna atlayip baligin gittigi icerlere dogru suruyor. O bunu yaparken bizim iki oglandan daha altta bir yerde yuzen bir grup cocuk var. Onlardan biri pat diye suyun altina cekiliyor. Digerleri suya daldi saniyorlar. Arkasindan suda bir anda yayilan kani gorunce panik basliyor. Bunlardan buyuk olan biri soyle bir daliyor ve kopek baliginin cocugu yemege basladigini goruyor. derhal sudan cikiyorlar. Yenmekta olan bu cocuk bir terzi cocugu. Seninkiler don gomlek carsiya kosup babasinin terzi dukkanina haber veriyor. Bunu duyan carsi ahalisi derhal cocuklarla olayin oldugu yere geliyorlar. Ama cocuk yok elbette. Ellerine gecirdikleri uzun sopalarla dibe dogru suyu karistirmaya calisiyorlar. Bu sirada kopek baligini arkadasini yerken goren buyuk oglan suya atliyor. O nerede olayin oldugunu daha iyi bildigi icin o noktada daliyor. O sirada suyun dibinde kucuk oglani yariya kadar yemis olan kopek baligi bunu gorunce tazesi geldi diye ona yoneliyor. Seninki suyun ustune cikar cikmaz buyuk bir aci ile kivraniyor. Ahalide olayi butun vahseti ile seyrediyor. Kopek baligi bu cocugu da suyun dibine cekiyor. Bunun uzerine halk caresiz suya tas mas atiiyorlar ama nafile. Iclerinden bir kismi carsiya ya da eve gidip tufekleri ile geliyorlar. Ama iki oglanda yok oluyorlar. Bu sirada New York'lu kardesler biraz daha iclerde suda arkadaslari ile oynarken balikciyi goruyorlar. Adam avazi ciktigi kadar bunlara bagirip sudan cikmalarini istiyor. Bunlar olayi anlayip iskelenin merdivenine dogru yuzerken arkada kalan kucuk kardes bir anda bacaginda buyuk bir aci hissediyor. Agabeysi elinden tuttuyor. Bu sirada balikcida motoru ile yetisyor. Oglani motora aldiklarinda bacaginin dizden yukardan bir yerden gittigini goruyorlar. Allahtan Matawan civarinda bir hastahane var. Derhal oglan oraya kaldiriliyor. Kan verme ve degistirme olayini bilmedikleri icin daha o zamanlar ve antibiyotik filan da olmadigi icin (o zaman penisilinde yok) oglan uc dort gun sonra yaralarinin mikrop ve bakteri kapmasi yuzunden oluyor. Kopek baliginin agzi bakteri konusunda cok pis.
Gelelim New Yorkta kopek baligi experti oldugunu soyleyen iki uc bilim adamina. Mecburen artik kopek baliginin insana saldirdigini kabul ettikleri gibi bazilarinin boyle tatli suya da girdigini kesf ediyorlar. Elbette o sirada med-cezir hikayesinden nehir suyuna deniz suyu karistigi kabul ediliyor. Ama elbetteki deniz suyu kadar tuzlu olmadigi halde kopek baligi bu suda uc dort gun dolasiyor. Uc tane cocugu kaybeden Matawanlilar gunlerce suyu dinamitliyorlar. Kopek baligindan eser bulamiyorlar. Ama curumekte olan vucutlarinda biriken gazla kopek baliginin yari yariya yedigi iki cocugun cesedi iki uc gun sonra suda yuzerken bulunuyor. O zaman bilim adamalri bu uc haftada en az dort kisiyi yiyen azgin kopek baliginin kaplan cinsi oldugunu saniyorlar. New Jersey'de daha beyaz kopek baligi gorulmedi. O 1917 yazindan sonra New jersey'de boyle bir kopek baligi katliami asla olmamis. 25 senedir New Jersey'de yasarim. Onca kisi yazin suya girer. Kopek baligi saldirdi lafini duymadim. Ayni sey New York ve Connecticut icin gecerli. Olsa TV haberlerinde verirler. Daha kuzeylerde oluyorsada buradaki basin pek sansasyonel bir sekilde olmadi ise vermez. Arada sirada Long Island civarinda buyukce tiger ya da bull shark yakalandi diye resmi cikar. Gunahsiz kendi islerinde iken balikcilarin bok yemesi ile yakalanalar. Aglarina geliyorlar. Parcaliyorlar diye yakalayip kedi kopek mamasi yapiyorlar. Bir zamanlar kopek baligi eti satarlardi supermarketlerde. Simdi hic gormuyorum.
Bu olaydan sonra kopek baligina kurban gidenlerin cetelesini iyi tutuyorlar ABD'de. Her sene en cok Florida, Kaliforniya, ve Hawaii'de en az 10-15 kisi gidiyor. Bunlar genelde su kaydiragi yapmak isteyen enayiler.
Bu arada soyleyeyim Florida ve Karaiblerde kopek baligindan daha cok korkulan bir balik var. Barakuda. Florida Key takim adalarina 1998'de gittigimde Meksika korfezi tarafinda bir motor tutmustum. Amacim hem denize girmek hem de dolasmakti. Motoru kiraladigim yerdeki adama kopek baligini sordum. Adam soyle bir bana bakti. Kolumdaki altin kunyeyi gordu. Kopek baligini birak sen. Asil cekinecegin balik buralarda baraccuda'dir (boyle yaziliyor galiba) ve senin yerinde olsam o kunyeyi cikartirim. Suda parlayacak hicbir sey olmasin ustunde dedi eger yuzmeyi filan dusunuyorsan diyerek. Bu da bana yetti. Elbette kunyeyi cikardim. Ama yuzme fikrinden de vaz gectim. Aksilik bu ya motoru bir yerde kuma oturrtum. Mecburen suya girdik. Belime kadar derine getirip kumdan kurtarip cikardim. Seyim uc bucuk da atti. Baligin vucudunun yarisi jiletten keskin disle dolu bir agiz. Suru halinde olunca 5-6 metrelik kopek baligina bile saldiriyorlar. Hata biri anlatti. Florida da marlin denilen buyuk ton baligi avinda iken kafasina bakarsan en az Iki metre boyunda filan olmasi lazim bir kopek baligi yakaladim olta ie cekiyordum birden hafifledi. Sudan sadece kafasi cikti. Vucudunu herhalde barakuda goturdu dedi. Deniz suyunun prinhasi da bu balik.
Ulen Turkiyedikler. Cennette yasiyorsunuz haberiniz yok. Suda kicinizi isirsa isirsa Marmara da istavrit, Lufer ya da Plamaut. Ege de cupra. Akdeniz'de ne cikiyr bilmiyorum. Saka bir yana kumda vatoz'dan korkaradik ustune basariz diye. BUrada vatoz'un agababasi var ama zavallilar kimseye bir zarari yok.
) bilmemesi yuzunden aslinda anaokulundaki ilk gun super buyuk bir gundu O'nun icin. Ve tabiki bizim icin de. Oglen 12:00 aksam 18:00 arasinda yarim gun diye tabir edilen bir periyotta okula devam edecek. Calisan anneler ise sabahtan birakiyorlar.